Titel |
Referentiecomponenten | ||||
Status |
|
| Status | ||||
|---|---|---|---|---|
|
|
|
| title | CONCEPT |
|---|
Stadium
|
|
| Status | ||
|---|---|---|
|
| ||
Versie | 1.0.0 |
Datum |
27 Mei 2024 | |
Auteur | Architectenraad Edu-V |
Acties | Architectenraad Edu-V:
|
Werkgroepen:
|
|
|
In het Ecosysteem zijn Leveranciers actief met een variëteit aan producten, diensten en applicaties. Deze leveranciers wisselen gegevens uit ten behoeve van Onderwijsorganisaties. Zoals beschreven in de ontwerpprincipes architectuurprincipes heeft het Edu-V afsprakenstelsel als doel om een gelijk speelveld te bieden voor alle betrokken Leveranciers. Hiertoe is expliciet het ontwerpprincipearchitectuurprincipe A1: 'Het Ecosysteem bevat gedefinieerde rollen referentiecomponenten en is interoperabel'.
Een Rol referentiecomponent is gedefineerd als een (onderdeel van) een applicatie. Een referentiecomponent is een positie die een Deelnemer aan het afsprakenstelsel Edu-V Leverancier met een applicatie kan innemen in het Ecosysteem. Bij een Rol referentiecomponent horen verantwoordelijkheden, keuzemogelijkheden, rechten en plichten. Vanuit een Rol referentiecomponent kunnen gegevens uitgewisseld gaan worden met andere deelnemersreferentiecomponenten. Op deze manier zorgen we ervoor dat het Ecosysteem open, laagdrempelig en interoperabel is.
We onderkennen in het Ecosysteem drie niveaus van rollen:
De Verzender en Ontvanger van gegevens;
Business en Ondersteunende rollen die activiteiten uitvoeren in een use case;
Referentiecomponenten voor systemen die daadwerkelijk gegevens uitwisselen.
Deze drie lagen worden hieronder nader toegelicht.
Niveau 1: Verzender en Ontvanger
In een gegevensuitwisseling is er altijd spraken van een Verzender van gegevens en een Ontvanger van gegevens. In het Ecosysteem geldt: ‘In het Ecosysteem komt data uit de bron’. Dit betekent dat de Verzender van de gegevens immer de bron is van de gegevens. Zo kunnen Leveranciers gegevens over leerlingen en klassen ophalen uit het Administratiesysteem van de school. Het Administratiesysteem is de bron en de Verzender van de gegevens. De Leverancier die deze gegevens verzoekt is de Ontvanger van de gegevens.
In het Afsprakenstelsel gelden een aantal overkoepelende en generieke afspraken voor iedere Verzender en Ontvanger van gegevens, ongeacht de use case of de specifieke gegevensuitwisseling.
Niveau 2: Business en Ondersteunende rollen
Om samenhang en consistentie te borgen in de verschillende use cases zijn een aantal Business en Ondersteunende rollen gedefinieerd voor het Ecosysteem. Deze rollen kunnen als actor optreden in een use case en verantwoordelijk zijn voor deelactiviteiten in een proces. Vanuit deze verantwoordelijkheid kunnen er use case (sector)specifieke afspraken gemaakt worden in het Afsprakenstelsel voor een bepaalde business rol.
Bij het definiëren van de business en ondersteunende rollen referentiecomponenten is aansluiting gezocht bij de domeinen en is onderscheid gemaakt in vijf functionele rollen en drie ondersteunende rollen.
| Info |
|---|
Naamgeving van de rollen Bij de benaming van de rollen is bewust afgeweken van traditionele benamingen uit de bedrijfskolom van leermiddelen zoals uitgever of distributeur. We zien dat grenzen vervagen en dat leveranciers vaak meerdere rollen vervullen als gevolg van voorwaartse of achterwaartse integratie, nieuwe diensten of overnames. In de uitwerking van de business rollen hebben we derhalve gezocht naar neutrale benamingen. |
...
Business Rol
...
Omschrijving
...
Functioneel domein
...
Leermiddelenaanbieder
...
Ontwikkelt, exploiteert en geeft leermiddelen uit.
...
Aanbod leermiddelen
Verwerving leermiddelen
Uitvoering onderwijs
Evaluatie onderwijs
...
Leermiddelenshop
...
Biedt Leermiddelen aan, (verkoopt ze), en levert digitale, combi en/of fysieke leermiddelen van Leermiddelenaanbieders aan Onderwijsorganisaties.
...
Verwerving leermiddelen
...
Leerportaalaanbieder
...
Faciliteert onderwijsdeelnemers en -medewerkers bij de uitvoering van het onderwijs door het bieden van functionaliteit voor het plannen van lessen en het toewijzen, arrangeren, combineren en ontsluiten van digitale Leermiddelen.
...
Uitvoering onderwijs
...
Dashboardaanbieder
...
Faciliteert onderwijsmedewerkers en -deelnemers bij het aggregeren van gebruiksgegevens (t.b.v. verwerving leermiddelen), voortgangsgegevens en toetsresultaten (t.b.v. evaluatie onderwijs) en mandaten en actieve gegevensuitwisseling (t.b.v. instemming) in overkoepelende dashboards.
...
Verwerving leermiddelen
Evaluatie onderwijs
Instemming
...
Administratiesysteemaanbieder
...
Faciliteert de administratie van de Onderwijsorganisatie bij de registratie en het beheer van onderwijsdeelnemers, -medewerkers en -resultaten.
...
Administratie school
Voor de ondersteunende domeinen Instemming en Identiteiten zijn drie ondersteunende rollen uitgewerkt:
...
Ondersteunende Rol
...
Omschrijving
...
Ondersteunend domein
...
Registerhouder
...
Registraties van leveranciers, onderwijsorganisaties, mandaten, (de)actieve gegevensuitwisselingen en identiteiten ten behoeve van een veilige en betrouwbare uitwisseling van gegevens in het Edu-V afsprakenstelsel.
...
Instemming
...
Beheerder identiteiten
...
Beheert digitale identiteiten van onderwijsdeelnemers en onderwijsmedewerkers in het Ecosysteem.
...
Identiteiten
...
Authenticatiedienstverlener
...
Authentiseert onderwijsdeelnemers en onderwijsmedewerkers in het Ecosysteem en geeft een Identiteitsverklaring.
...
Identiteiten
| Info |
|---|
Actoren binnen onderwijsorgansiaties In aanvulling op de rollen voor leveranciers is vanzelfsprekend ook de School, een Leraar, een Medewerker, een Onderwijsdeelnemer (Leerling of Student) of een Ouder/Verzorger een actor in een use case. Deze actoren zijn in het rollenmodel buiten beschouwing gelaten aangezien ze in de gegevensuitwisseling vaak een (eind)gebruiker zijn van de dienst aangeboden door een Leverancier. Deze actoren zijn uitgewerkt in Onderwijsorganisaties en actoren. |
Niveau 3: Referentiecomponenten
Zodra we op het niveau van een gegevensuitwisseling komen dan wisselt het ene systeem gegevens uit met het andere systeem. Zo kunnen Toetsresultaten worden geadministreerd in het Administratiesysteem en wordt de Toegangslink naar digitale leermiddelen geplaatst op een overzicht van Mijn leermiddelen voor leerlingen of studenten.
Waar de business rollen voldoen voor het uitwerken van de scenario’s in een use case op de business laag, is dit niveau onvoldoende concreet voor het uitwerken van een interactiediagram in de applicatielaag. Binnen de ROSA zijn voor de applicatielaag referentiecomponenten uitgewerkt. Deze referentiecomponenten uit de ROSA zijn bron geweest voor het nader uitwerken van de Business en Ondersteunende Rollen.
Voor iedere Business en Ondersteunende Rol zijn één of meerdere referentiecomponenten uitgewerkt. Deze referentiecomponenten kunnen verplicht (!), verplicht voor één of meerdere gemarkeerde referentiecomponenten (!*) of optioneel (*) uitgevoerd worden door een Leverancier die de Business of Ondersteunende rol gaat vervullen. Tevens is aangegeven in welk functioneel of ondersteunend domein de referentiecomponent acteert. Indien de referentiecomponent ook opgenomen is in de ROSA dan is de naam van de referentiecomponent een link naar de beschrijving in de ROSA.
...
. De benamingen zijn afgestemd met de referentiecomponenten zoals deze ook zijn opgenomen in het ROSA begrippenkader. Hierbij dient opgemerkt te worden dat het Edu-V afsprakenstelsel een aantal referentiecomponenten kent uit de enterprise architectuur van leveranciers. Deze referentiecomponenten zijn geen onderdeel van de referentiearchitecturen voor een onderwijsorganisatie. Figuur 1 illustreert dit en laat zien dat alle referentiecomponenten uit het Edu-V afsprakenstelsel betrekking hebben op leveranciers en een subset voor onderwijsorganisaties.
| Info |
|---|
Benamingen referentiecomponenten afgestemd op het ROSA begrippenkader Binnen de ROSA zijn referentiecomponenten uitgewerkt. Deze referentiecomponenten vormen de basis voor de sectorarchitecturen (zowel de referentiearchitecturen (FORA en MORA) als de streefarchitecturen (FOSA en MOSA). Door binnen Edu-V de koppeling te maken met de ROSA referentiecomponenten wordt de samenhang met alle architecturen geborgd. De Architectenraad Edu-V stemt hiervoor op periodieke basis wijzigingen in de benamingen of structuur van de referentiecomponenten af met de Adviesgroep Samenhang Onderwijsarchitecturen van Edustandaard. |
| Info |
|---|
Gedelegeerde referentiecomponenten Het is mogelijk om als Leverancier (A) één of meerdere referentiecomponenten uit te laten voeren door een andere Leverancier (B). Dit is een implementatiekeuze. De Leverancier A van de brondata delegeert in dat geval de verantwoordelijkheden naar de Leverancier B. Bij deze delegatie conformeert Leverancier B zich aan alle afspraken die ook zouden gelden voor Leverancier A voor de gedelegeerde referentiecomponenten. Aanvullend op deze afspraak blijven de implicaties van ontwerpprincipe #10 In het Ecosysteem komt data van architectuurprincipe #B7 'De leverancier van brongegevens is verantwoordelijk voor de integriteit van en mutaties op de gegevens met als doelstelling een enkele bron van waarheid voor gegevens uit de bron.' gelden. In aanvulling hierop is er een eis dat data traceerbaar moet zijn tot de bron van Leverancier A. Daarnaast is het tevens een implementatiekeuze voor Leverancier C die Ontvanger is van de gegevens of deze direct aansluit bij Leverancier A (de broninitiële referentiecomponent) of Leverancier B (de gedelegeerde bronreferentiecomponent). Beide varianten zijn mogelijk in het Ecosysteem. |
De referentiecomponenten voor de functionele Business rollen zijn:
...
Business Rol
zijn weergegeven in onderstaand overzicht. Indien de referentiecomponent ook opgenomen is in de ROSA dan is de naam van de referentiecomponent een link naar de beschrijving in de ROSA. Tevens is aangegeven in welk functioneel of ondersteunend domein de referentiecomponent acteert.
Referentiecomponent | Omschrijving | Domein |
|---|
Een leermiddelencatalogus waarin de leermiddelen en/of sets van leermiddelen zijn beschreven die als producten door de leverancier worden aangeboden. | Aanbod leermiddelen |
!
Educatieve software
Een applicatie waarin een onderwijsdeelnemer of -medewerker digitale |
leermodules en leermaterialen kan gebruiken In de |
gebruiksomgeving kunnen allerlei gebruiksactiviteiten uitgevoerd worden zoals: oefenen, instructie volgen en voortgang monitoren |
Leermaterialen-beschrijving
(Metadata repository educatieve content)
. | Uitvoering onderwijs Evaluatie onderwijs |
!*
Leermaterialencatalogus | Een catalogus waarin de structuur van leermiddelen en de inhoud en beoogde toepassing van – losse en/of in leermodules gebundelde – leermaterialen is beschreven. | Aanbod leermiddelen |
*
Een applicatie waarin onderwijsmedewerkers digitale toetsen of examens kunnen |
plannen, afnemen, beoordelen, analyseren en/of publiceren en onderwijsdeelnemers digitale |
toetsen of examens kunnen maken en inzien. | Uitvoering onderwijs Evaluatie onderwijs |
!*
Toetscatalogus
Biedt een overzicht van de structuur en inhoud van Toetsen (of examens) die als onderdeel van Leermiddelen worden aangeboden
Aanbod leermiddelen
*
Licentiekantoor
Licentieregistratie | Een systeem dat aanspraken en licenties op leermiddelen registreert, beheert en controleert. | Verwerving leermiddelen |
*
Ordersysteem |
leermiddelen | Een systeem waar een |
leverancier een |
B2B inkooporder kan plaatsen voor |
Leermiddelen-shop
leermiddelen. Deze leverancier kan vervolgens de ingekochte leermiddelen gaan verkopen aan onderwijsorganisaties en/of particulieren. | Inkoop leermiddelen |
*
Een leermiddelencatalogus waarin informatie is samengebracht over leermiddelen van meerdere leveranciers. | Verwerving leermiddelen |
Selectieomgeving leermiddelen |
(Leermiddelmarktplaats)
Een applicatie waarin een |
onderwijsorganisatie leermiddelen kan selecteren. | Verwerving leermiddelen |
Bestelomgeving leermiddelen |
Een applicatie waarin een |
onderwijsorganisatie of |
particulier leermiddelen kan bestellen, eventueel betalen en de voortgang van een bestelling kan volgen. | Verwerving leermiddelen |
*
Faciliteit voor leveren (of arrangeren) van digitale leermiddelen
(Leermiddelmarktplaats)
Aanspraakmanager | Een module die zorgdraagt voor 1) het verwerken van bestelde digitale leermiddelen naar aanspraken, 2) het correct delen van de aanspraken met de licentieregistratie en 3) het plaatsen van de toegangslinks in het leermiddelenportaal. | Verwerving leermiddelen |
*
Distributiefaciliteit |
(Leermiddelmarktplaats)Zorgt
Een organisatie die zorgt voor de correcte levering van bestelde fysieke |
leermiddelen op het door de |
onderwijsorganisatie of de |
Ordersysteem leermiddelenshop
Een systeem waar vanuit een Leermiddelenshop een order kan plaatsen bij een Leermiddelenaanbieder voor het inkopen van leermiddelen.
Inkoop leermiddelen
*
Leerportaal-aanbieder
Mijn leermiddelen
particulier gespecificeerde afleveradres. | Verwerving leermiddelen |
*
Leermiddelenportaal | Een applicatie die onderwijsdeelnemers of -medewerkers een |
toegangsportaal biedt van de digitale |
leermiddelen waarop ze een aanspraak of licentie hebben en kunnen (gaan) gebruiken. | Uitvoering onderwijs |
*
Onderwijsleeromgeving | Een applicatie ten behoeve van het |
plannen, |
combineren en |
arrangeren van |
Ondersteunende Rol
Referentiecomponent
Omschrijving
Domein
Registerhouder
Leveranciersregister
leermaterialen uit de leermiddelen die de onderwijsorganisatie tot haar beschikking heeft. | Uitvoering onderwijs |
*
Dashboard-aanbieder
Overkoepelend dashboard gebruik
Dashboard waarin In gebruik name en Gebruiksgegevens worden verzameld, geanalyseerd en gerapporteerd
Verwerving leermiddelen
*
Overkoepelend dashboard leervoortgang
Dashboard waarin Voortgangsgegevens worden verzameld, geanalyseerd en gerapporteerd
Evaluatie onderwijs
*
Overkoepelend dashboard toetsresultaten
Dashboard waarin Toetsresultaten worden verzameld, geanalyseerd en gerapporteerd
Evaluatie onderwijs
*
Overkoepelend dashboard
instemming
Dashboard waarin Mandaten en actieve gegevensuitwisselingen worden verzameld en getoond.
Instemming
*
Administratie-systeem-aanbieder
Faciliteert de administratie van de onderwijsinstelling bij de registratie en het beheer van onderwijsdeelnemers, -medewerkers en -resultaten.
Administratie school
!
De referentiecomponenten voor de ondersteunende Business rollen zijn:
Leermiddelendashboard | Een dashboard waarin activiteitsgegevens (leermiddelactivatie, leermiddelgebruik, leermateriaalgebruik en/of leerresultaten) uit meerdere leermiddelen over onderwijsdeelnemers en/of -medewerkers worden verzameld, geaggregeerd en gerapporteerd. | Verwerving leermiddelen Evaluatie onderwijs |
Een systeem dat de registratie en het beheer van onderwijsdeelnemers, schoolperiodes, aangeboden opleidingen, aangeboden vakken, inschrijvingen, toewijzingen en groepen faciliteert. | Administratie school | |
Administratiesysteem onderwijsmedewerker | Een systeem dat de registratie en het beheer van onderwijsmedewerkers die (tijdelijk) in dienst zijn van de onderwijsorganisatie faciliteert. | Administratie school |
Administratiesysteem leerresultaten | Een systeem dat de registratie en het beheer van dossiers met leerresultaten van onderwijsdeelnemers faciliteert. | Administratie school |
Register leveranciers | Een register van leveranciers die deelnemen aan het Edu-V afsprakenstelsel. |
Identiteiten |
*
Scholenregister
Register onderwijsorganisaties | Een register van onderwijsbesturen, |
onderwijsaanbieders en onderwijslocaties |
Instemming
*
Mandatenregister
(Mandaterings-voorziening)
Een register waar Onderwijsbesturen (juridisch middels een contract) in aangeven dat een door hun gecontracteerde leverancier in een bepaalde keten in een bepaalde rol (voor een bepaald doel) namens hun mogen deelnemen om mogelijk privacy gevoelige data te verwerken.
Instemming
Identiteiten | ||
Authenticerende Identity Provider | Een Identity Provider die de identificatie en authenticatie van eindgebruikers uitvoert. De Authenticerende Identity Provider beschikt hierover over authenticatiemiddelenvoorziening. De Authenticerende Identity Provider geeft een identiteitsverklaring af aan een Delegerende Identity Provider, Federatieve Hub of een Dienst met SSO waarmee deze een vertrouwensrelatie heeft. Voor meer informatie zie Referentiecomponenten toegangsketen. | Identiteiten |
Delegerende Identity Provider | Een Identity Provider die de identificatie en authenticatie van eindgebruikers delegeert aan een Authenticerende Identity Provider. De Delegerende Identity Provider fungeert als authenticatieproxy, past identity mapping toe en geeft een identiteitsverklaring af aan een Federatieve Hub of een Dienst met SSO waarmee deze een vertrouwensrelatie heeft. Voor meer informatie zie Referentiecomponenten toegangsketen. | Identiteiten |
De Federatieve hub vervult een hubfunctie tussen functie tussen (Authenticerende of Delegerende) Identity Providers en Diensten met SSO. Van een Identity Provider ontvangt de Federatieve hub een Identiteitsverklaring. Deze kan worden doorgestuurd naar een Diensten met SSO. Deze uitwisselingen vinden alleen plaats met Identity Providers en Diensten met SSO waarmee de Federatieve hub een vertrouwensrelatie heeft. Voor meer informatie zie Referentiecomponenten toegangsketen. | Identiteiten | |
Dienst met SSO | De Dienst met SSO is een Dienst die bij de authenticatie van eindgebruikers gebruikt maakt van een Identiteitsverklaring afgegeven door een (Authenticerende of Delegerende) Identity Provider of een Federatieve Hub. De Dienst met SSO verzorgt daarnaast de autorisatie van eindgebruikers en beschikt hiervoor over een eigen register van identiteiten en een autorisatievoorziening. Voor meer informatie zie Referentiecomponenten toegangsketen. | Identiteiten |
Authenticerende Dienst | De Authenticerende Dienst verzorgt zelfstandig de authenticatie en autorisatie van eindgebruikers en beschikt hiervoor over een eigen register van identiteiten, authenticatiemiddelenvoorziening en een autorisatievoorziening. Voor meer informatie zie Referentiecomponenten toegangsketen. | Identiteiten |
Consentmanagement | Een applicatie waarin een |
applicatiebeheerder van een |
onderwijsorganisatie een gegevensuitwisseling van een |
gegevensdienst en |
een onderwijsaanbieder met een referentiecomponent van een andere leverancier kan (de)activeren. |
Regie op gegevens |
*
Beheerder identiteiten
Een systeem waarin digitale identiteiten van onderwijsdeelnemers en onderwijsmedewerkers worden aangemaakt, verwerkt, doorgegeven en vernietigd.
Identiteiten
!
Authenticatie-dienstverlener
Voorziening waarmee authenticatiemiddelen worden uitgegeven, ingenomen en vernietigd.
Identiteiten
!
Consentdashboard | Een dashboard met informatie over alle geactiveerde gegevensuitwisselingen tussen referentiecomponenten uit het ecosysteem van een onderwijsorganisatie. | Regie op gegevens |
Verwerkersregister | Een register waarin een onderwijsbestuur de gecontracteerde leveranciers heeft opgenomen die verwerker zijn namens het onderwijsbestuur. | Regie op gegevens |
...
Release notes
Deze uitwerking is gebaseerd op basis van de volgende stappen:
0.0.1: Ter voorbereiding op de bijeenkomst van de Architectenraad Edu-V op 19 januari 2023 zijn de rollen op hoofdlijnen uitgewerkt.
0.0.2: In de bijeenkomst van 24 januari 2023 is de uitwerking nader vastgelegd.
0.0.3: Op de werkconferentie van 2 februari zijn vragen gesteld over de rollen. Deze vragen zijn beantwoord tijdens de bijeenkomst van de Architectenraad van 21 februari 2023.
0.0.4: Ter voorbereiding op de werkconferentie van 18 april van de Architectenraad Edu-V is de referentiecomponent Consentmanagement toegevoegd aan de Ondersteunende rol Registerhouder. Tevens is er een Overkoepelend dashboard Instemming toegevoegd aan de Business Rol Dashboardaanbieder. De terminologie is aangepast op basis van de gegevensdefinities.
0.0.5: Tijdens de werkconferentie op 18 april van de Architectenraad Edu-V is de uitwerking besproken. De feedback is verwerkt in deze iteratie.
0.0.6: Op basis van inzichten uit de werkgroep Uitwisselen summatieve toetsresultaten is er voor de business rol Administratiesysteemaanbieder de referentiecomponent Cijferadministratie toegevoegd.
0.0.7: Component Mandatenregister binnen de rol Registerhouder hernoemd naar Verwerkersregister.
0.0.8: Business en Ondersteunende rollen zijn geschrapt. De benamingen van de referentiecomponenten zijn herzien. De nieuwe benamingen worden ingebracht in het de Adviesgroep Samenhang Onderwijsarchitecturen.
0.0.9: De referentiecomponent Identity provider is toegevoegd op basis van het vernieuwde toegangspatroon Federatieve toegang van Edustandaard.
0.0.10: De pagina is besproken tijdens de bijeenkomst van de Architectenraad Edu-V en is gereed voor de ROSA-architectuurscan.
0.0.11: Referentiecomponenten voor domein Identiteiten zijn bijgewerkt.
1.0.0: Het Architectuurkader Edu-V is vastgesteld als startpunt voor de implementatie. Tevens is instemming verleend op verdere doorontwikkeling van het Architectuurkader Edu-V op basis van de Architectuurprincipes. Dit akkoord is verleend op het Bestuurlijk Overleg van 27 mei 2024.