Rollen

Titel	Rollen
Status	DRAFT ARCHITECTENRAAD REDACTIE BESLUITVORMING CONCEPT
Versie	0.0.5
Datum	19 April 2023
Auteur	Architectenraad Edu-V
Acties	Architectenraad Edu-V: Op basis van input werkgroepen de Business en Ondersteunende rollen en referentiecomponenten verifiëren en aanvullen Werkgroepen: Verifiëren en aanvullen van de Business en Ondersteunende rollen en referentiecomponenten vanuit de context van de use cases. Indien nodig doet de werkgroep een wijzigingsvoorstel aan de Architectenraad Edu-V.

In het Ecosysteem zijn Leveranciers actief met een variëteit aan producten, diensten en applicaties. Deze leveranciers wisselen gegevens uit ten behoeve van Onderwijsinstellingen. Zoals beschreven in de ontwerpprincipes heeft het Edu-V afsprakenstelsel als doel om een gelijk speelveld te bieden voor alle betrokken Leveranciers. Hiertoe is expliciet het ontwerpprincipe: 'Het Ecosysteem bevat gedefinieerde rollen en is interoperabel'.

Een Rol is gedefineerd als een positie die een Deelnemer aan het afsprakenstelsel Edu-V kan innemen in het Ecosysteem. Bij een Rol horen verantwoordelijkheden, keuzemogelijkheden, rechten en plichten. Vanuit een Rol kunnen gegevens uitgewisseld gaan worden met andere deelnemers. Op deze manier zorgen we ervoor dat het Ecosysteem open, laagdrempelig en interoperabel is.

We onderkennen in het Ecosysteem drie niveaus van rollen:

De Verzender en Ontvanger van gegevens;
Business en Ondersteunende rollen die activiteiten uitvoeren in een use case;
Referentiecomponenten voor systemen die daadwerkelijk gegevens uitwisselen.

Deze drie lagen worden hieronder nader toegelicht.

Niveau 1: Verzender en Ontvanger

In een gegevensuitwisseling is er altijd spraken van een Verzender van gegevens en een Ontvanger van gegevens. In het Ecosysteem geldt: ‘In het Ecosysteem komt data uit de bron’. Dit betekent dat de Verzender van de gegevens immer de bron is van de gegevens. Zo kunnen Leveranciers gegevens over leerlingen en klassen ophalen uit het Administratiesysteem van de school. Het Administratiesysteem is de bron en de Verzender van de gegevens. De Leverancier die deze gegevens verzoekt is de Ontvanger van de gegevens.

In het Afsprakenstelsel gelden een aantal overkoepelende en generieke afspraken voor iedere Verzender en Ontvanger van gegevens, ongeacht de use case of de specifieke gegevensuitwisseling.

Niveau 2: Business en Ondersteunende rollen

Om samenhang en consistentie te borgen in de verschillende use cases zijn een aantal Business en Ondersteunende rollen gedefinieerd voor het Ecosysteem. Deze rollen kunnen als actor optreden in een use case en verantwoordelijk zijn voor deelactiviteiten in een proces. Vanuit deze verantwoordelijkheid kunnen er use case (sector)specifieke afspraken gemaakt worden in het Afsprakenstelsel voor een bepaalde business rol.

Bij het definiëren van de business en ondersteunende rollen is aansluiting gezocht bij de domeinen en is onderscheid gemaakt in vijf functionele rollen en drie ondersteunende rollen.

Naamgeving van de rollen

Bij de benaming van de rollen is bewust afgeweken van traditionele benamingen uit de bedrijfskolom van leermiddelen zoals uitgever of distributeur. We zien dat grenzen vervagen en dat leveranciers vaak meerdere rollen vervullen als gevolg van voorwaartse of achterwaartse integratie, nieuwe diensten of overnames. In de uitwerking van de business rollen hebben we derhalve gezocht naar neutrale benamingen.

Business Rol	Omschrijving	Functioneel domein
Leermiddelenaanbieder	Ontwikkelt, exploiteert en geeft leermiddelen uit.	Aanbod leermiddelen Verwerving leermiddelen Uitvoering onderwijs Evaluatie onderwijs
Leermiddelenshop	Biedt Leermiddelen aan, (verkoopt ze), en levert digitale, combi en/of fysieke leermiddelen van Leermiddelenaanbieders aan Onderwijsinstellingen.	Verwerving leermiddelen
Leerportaalaanbieder	Faciliteert onderwijsdeelnemers en -medewerkers bij de uitvoering van het onderwijs door het bieden van functionaliteit voor het plannen van lessen en het toewijzen, arrangeren, combineren en ontsluiten van digitale Leermiddelen.	Uitvoering onderwijs
Dashboardaanbieder	Faciliteert onderwijsmedewerkers en -deelnemers bij het aggregeren van gebruiksgegevens (t.b.v. verwerving leermiddelen), voortgangsgegevens en toetsresultaten (t.b.v. evaluatie onderwijs) en mandaten en actieve gegevensuitwisseling (t.b.v. instemming) in overkoepelende dashboards.	Verwerving leermiddelen Evaluatie onderwijs Instemming
Administratiesysteemaanbieder	Faciliteert de administratie van de onderwijsinstelling bij de registratie en het beheer van onderwijsdeelnemers, -medewerkers en -resultaten.	Administratie school

Voor de ondersteunende domeinen Instemming en Identiteiten zijn drie ondersteunende rollen uitgewerkt:

Ondersteunende Rol	Omschrijving	Ondersteunend domein
Registerhouder	Registraties van leveranciers, onderwijsinstellingen, mandaten, (de)actieve gegevensuitwisselingen en identiteiten ten behoeve van een veilige en betrouwbare uitwisseling van gegevens in het Edu-V afsprakenstelsel.	Instemming
Beheerder identiteiten	Beheert digitale identiteiten van onderwijsdeelnemers en onderwijsmedewerkers in het Ecosysteem.	Identiteiten
Authenticatiedienstverlener	Authentiseert onderwijsdeelnemers en onderwijsmedewerkers in het Ecosysteem en geeft een Identiteitsverklaring.	Identiteiten

Actoren binnen onderwijsorgansiaties

In aanvulling op de rollen voor leveranciers is vanzelfsprekend ook de School, een Leraar, een Medewerker, een Onderwijsdeelnemer (Leerling of Student) of een Ouder/Verzorger een actor in een use case. Deze actoren zijn in het rollenmodel buiten beschouwing gelaten aangezien ze in de gegevensuitwisseling vaak een (eind)gebruiker zijn van de dienst aangeboden door een Leverancier. Deze actoren zijn uitgewerkt in Onderwijsorganisaties en actoren.

Niveau 3: Referentiecomponenten

Zodra we op het niveau van een gegevensuitwisseling komen dan wisselt het ene systeem gegevens uit met het andere systeem. Zo kunnen Toetsresultaten worden geadministreerd in het Administratiesysteem en wordt de Toegangslink naar digitale leermiddelen geplaatst op een overzicht van Mijn leermiddelen voor leerlingen of studenten.

Waar de business rollen voldoen voor het uitwerken van de scenario’s in een use case op de business laag, is dit niveau onvoldoende concreet voor het uitwerken van een interactiediagram in de applicatielaag. Binnen de ROSA zijn voor de applicatielaag referentiecomponenten uitgewerkt. Deze referentiecomponenten uit de ROSA zijn bron geweest voor het nader uitwerken van de Business en Ondersteunende Rollen.

Voor iedere Business en Ondersteunende Rol zijn één of meerdere referentiecomponenten uitgewerkt. Deze referentiecomponenten kunnen verplicht (!), verplicht voor één of meerdere gemarkeerde referentiecomponenten (!*) of optioneel (*) uitgevoerd worden door een Leverancier die de Business of Ondersteunende rol gaat vervullen. Tevens is aangegeven in welk functioneel of ondersteunend domein de referentiecomponent acteert. Indien de referentiecomponent ook opgenomen is in de ROSA dan is de naam van de referentiecomponent een link naar de beschrijving in de ROSA.

Gedelegeerde rollen en/of referentiecomponenten

Het is mogelijk om als Leverancier (A) één of meerdere referentiecomponenten uit te laten door een andere Leverancier (B). Dit is een implementatiekeuze. De Leverancier A van de brondata delegeert in dat geval de verantwoordelijkheden naar de Leverancier B. Bij deze delegatie conformeert Leverancier B zich aan alle afspraken die ook zouden gelden voor Leverancier A voor de gedelegeerde referentiecomponenten. Aanvullend op deze afspraak blijven de implicaties van ontwerpprincipe #10 In het Ecosysteem komt data uit de bron gelden. In aanvulling hierop is er een eis dat data traceerbaar moet zijn tot de bron van Leverancier A.

Daarnaast is het tevens een implementatiekeuze voor Leverancier C die Ontvanger is van de gegevens of deze direct aansluit bij Leverancier A (de bron) of Leverancier B (de gedelegeerde bron). Beide varianten zijn mogelijk in het Ecosysteem.

De referentiecomponenten voor de functionele Business rollen zijn:

Business Rol	Referentiecomponent	Omschrijving	Domein
Leermiddelen-aanbieder	Leverancierspecifieke leermiddelencatalogus	Biedt een overzicht van Leermiddelen die door de Leermiddelenaanbieder worden aangeboden	Aanbod leermiddelen	!
	Educatieve software	Een applicatie waarin een onderwijsdeelnemer of -medewerker digitale Leermaterialen kan gebruiken In de educatieve software kunnen allerlei gebruiksactiviteiten uitgevoerd worden zoals: oefenen, instructie volgen en voortgang monitoren. De activiteiten vinden plaats binnen het leermiddel.	Uitvoering onderwijs Evaluatie onderwijs	!*
	Leermaterialen-beschrijving (Metadata repository educatieve content)	Biedt een overzicht van de structuur en inhoud van Leermaterialen die als onderdeel van Leermiddelen worden aangeboden	Aanbod leermiddelen	*
	Digitaal toetssysteem	Een applicatie waarin onderwijsmedewerkers digitale toetsen kunnen construeren, plannen, afnemen, beoordelen, analyseren en/of publiceren en onderwijsdeelnemers digitale Toetsen kunnen maken en inzien.	Uitvoering onderwijs Evaluatie onderwijs	!*
	Toetscatalogus	Biedt een overzicht van de structuur en inhoud van Toetsen (of examens) die als onderdeel van Leermiddelen worden aangeboden	Aanbod leermiddelen	*
	Licentiekantoor	Registreert, beheert en controleert Aanspraken en Licenties op Leermiddelen verworven door Onderwijsinstellingen en/of Particulieren	Verwerving leermiddelen	*
	Ordersysteem leermiddelenaanbieder	Een systeem waar een Leermiddelenshop een order kan plaatsen voor het inkopen van leermiddelen.	Inkoop leermiddelen	*
Leermiddelen-shop	Leermiddelencatalogus	Biedt een overzicht van en zoekfunctionaliteit naar Leermiddelen die door Leermiddelenaanbieders worden aangeboden en te zijn verwerven bij de Leermiddelenshop.	Verwerving leermiddelen	!
	Selectieomgeving leermiddelen (Leermiddelmarktplaats)	Een applicatie waarin een Onderwijsinstelling of Particulier Leermiddelen kan selecteren.	Verwerving leermiddelen	*
	Bestelomgeving leermiddelen (Leermiddelmarktplaats)	Een applicatie waarin een Onderwijsinstelling of Particulier Leermiddelen kan bestellen, eventueel betalen en de voortgang van een bestelling kan volgen.	Verwerving leermiddelen	*
	Faciliteit voor leveren (of arrangeren) van digitale leermiddelen (Leermiddelmarktplaats)	Zorgt voor de orkestratie van het correct leveren of arrangeren van bestelde digitale Leermiddelen aan de door de Onderwijsinstelling of Particulier gespecificeerde beoogde gebruikers door afstemming met het Licentiekantoor van de Leermiddelenaanbieder, de Leerportaalaanbieder(s) en het overkoepelend dashboard gebruiksgegevens van de Dashboardaanbieder.	Verwerving leermiddelen	*
	Distributiefaciliteit voor levering van fysieke leermiddelen (Leermiddelmarktplaats)	Zorgt voor de correcte levering van bestelde fysieke Leermiddelen op het door de Onderwijsinstelling of de Particulier gespecificeerde afleveradres.	Verwerving leermiddelen	*
	Ordersysteem leermiddelenshop	Een systeem waar vanuit een Leermiddelenshop een order kan plaatsen bij een Leermiddelenaanbieder voor het inkopen van leermiddelen.	Inkoop leermiddelen	*
Leerportaal-aanbieder	Mijn leermiddelen	Biedt onderwijsdeelnemers of -medewerkers een overzicht van digitale Leermiddelen waarop ze een aanspraak of licentie hebben en kunnen (gaan) gebruiken	Uitvoering onderwijs	*
Leerportaal-aanbieder	Learning management system	Een applicatie ten behoeve van het aanbieden, plannen en gebruiken van leermateriaal, de ondersteuning van het leerproces en de interactie tussen onderwijsdeelnemer en onderwijsmedewerker	Uitvoering onderwijs	*
Dashboard-aanbieder	Overkoepelend dashboard gebruik	Dashboard waarin In gebruik name en Gebruiksgegevens worden verzameld, geanalyseerd en gerapporteerd	Verwerving leermiddelen	*
	Overkoepelend dashboard leervoortgang	Dashboard waarin Voortgangsgegevens worden verzameld, geanalyseerd en gerapporteerd	Evaluatie onderwijs	*
	Overkoepelend dashboard toetsresultaten	Dashboard waarin Toetsresultaten worden verzameld, geanalyseerd en gerapporteerd	Evaluatie onderwijs	*
	Overkoepelend dashboard instemming	Dashboard waarin Mandaten en actieve gegevensuitwisselingen worden verzameld en getoond.	Instemming	*
Administratie-systeem-aanbieder	Administratiesysteem onderwijsdeelnemer	Faciliteert de administratie van de onderwijsinstelling bij de registratie en het beheer van onderwijsdeelnemers, -medewerkers en -resultaten.	Administratie school	!

De referentiecomponenten voor de ondersteunende Business rollen zijn:

Ondersteunende Rol	Referentiecomponent	Omschrijving	Domein
Registerhouder	Leveranciersregister	Register van leveranciers die deelnemen aan het Edu-V afsprakenstelsel.	Instemming	*
	Scholenregister	Register van onderwijsbesturen, onderwijsaanbidders en onderwijslocaties	Instemming	*
	Mandatenregister (Mandaterings-voorziening)	Een register waar Onderwijsbesturen (juridisch middels een contract) in aangeven dat een door hun gecontracteerde leverancier in een bepaalde keten in een bepaalde rol (voor een bepaald doel) namens hun mogen deelnemen om mogelijk privacy gevoelige data te verwerken.	Instemming	*
	Consentmanagement	Een applicatie waarin een Applicatiebeheerder van een Onderwijsinstelling (operationeel) een gegevensuitwisseling van een gegevenssoort en een Onderwijslocatie voor een Leverancier kan (de)activeren.	Instemming	*
Beheerder identiteiten	Beheerder identiteiten	Een systeem waarin digitale identiteiten van onderwijsdeelnemers en onderwijsmedewerkers worden aangemaakt, verwerkt, doorgegeven en vernietigd.	Identiteiten	!
Authenticatie-dienstverlener	Authenticatie-dienstverlener	Voorziening waarmee authenticatiemiddelen worden uitgegeven, ingenomen en vernietigd.	Identiteiten	!

Status en totstandkoming

Deze uitwerking is gebaseerd op basis van de volgende stappen:

0.0.1: Ter voorbereiding op de bijeenkomst van de Architectenraad Edu-V op 19 januari 2023 zijn de rollen op hoofdlijnen uitgewerkt.
0.0.2: In de bijeenkomst van 24 januari 2023 is de uitwerking nader vastgelegd.
0.0.3: Op de werkconferentie van 2 februari zijn vragen gesteld over de rollen. Deze vragen zijn beantwoord tijdens de bijeenkomst van de Architectenraad van 21 februari 2023.
0.0.4: Ter voorbereiding op de werkconferentie van 18 april van de Architectenraad Edu-V is de referentiecomponent Consentmanagement toegevoegd aan de Ondersteunende rol Registerhouder. Tevens is er een Overkoepelend dashboard Instemming toegevoegd aan de Business Rol Dashboardaanbieder. De terminologie is aangepast op basis van de gegevensdefinities.
0.0.5: Tijdens de werkconferentie op 18 april van de Architectenraad Edu-V is de uitwerking besproken. De feedback is verwerkt in deze iteratie.